Shogi
Japanese Schaak
Introduktie
De eerste schaakvariant ter wereld, Chaturanga ontstond in India rond de zevende eeuw na Christus. Vanuit daar verplaatste het spel zich zowel in westelijk als noordelijke richting, waarbij het ook veranderde. De westelijke tak werd Shatranj in de Arabische wereld, en later het bekende schaakspel in Europa. De noordelijke tak werd Xiangqi in China en Changgi in Korea. Rond de 10e tot 12e eeuw, `schaak' stak het kanaal naar Japan over waar het zich ontwikkelde in een aantal interessante varianten. Een van deze werd genoemd `Klein Shogi'. Klein Shogi ondervond een heleboel kleine veranderingen, en werd de favoriet van de spelers ten opzichte van de andere, grotere, varianten, en werd toen Shogi genoemd. In elk geval werd Shogi in zijn huidige vorm gespeeld in Japan in de 16e eeuw.
(shô ) 
(-gi)
Shô betekent generaal en Gi betekent bord spel.
Shogi betekent het spel van de generaal.
Shogi is met name in Japan een heel populair spel met een hoge organisatiegraad. Japan kent beroepsshogi spelers, veel toernooien, boeken over de theorie van het Shogi-spelen, etc. Wellicht is de populairiteit van het spel gedeeltelijk te danken aan de `parachuteer-regel'; Shogi was de eerste schaakvariant waar geslagen stukken opnieuw op het bord kunnen worden ingezet als eigen stukken. David Pritchard schrijft in zijn Encyclopedia of chess variants dat deze regel waarschijnlijk komt van de huurlingen uit de 16e eeuw, die na gevangen te zijn genomen van leger veranderden -- ontegenzeggelijk als een alternatief ten opzichte van executie.
Beginopstelling
Shogi wordt gespeeld op een negen bij negen bord met blanco velden. Iedere speler begint met één Koning, één Toren, één Loper, twee Gouden Generaals, twee Zilveren Generaals, twee Paarden, twee Lansen en negen Pionnen. Op het bord staan vier zwarte stippen om de promotiezones aan te geven. De promotiezones bestaan uit de laatste drie rijen van het bord, aan beide kanten. Anders dan bij gewoon schaak hebben alle stukken bij Shogi dezelfde kleur. Een stuk bij shogi is een vijfhoek: zo'n vijfhoek kan gezien worden als een pijl. Door de richting van de pijl kan men zien welke speler welk stuk bezit: stukken wijzen in de richting van de tegenstander. (Zie hieronder.)De beginopstelling is als volgt:
Wit:
Koning e1; Gouden Generaal d1, f1; Zilveren Generaal c1, g1; Paard b1, h1;
Lans a1, i1; Loper b2; Toren h2; Pionnen a3, b3, c3, d3, e3, f3, g3, h3,
i3.
Zwart:
Koning e9; Gouden Generaal d9, f9; Zilveren Generaal c9, g9; Paard b9, h9;
Lans a9, i9; Loper h8; Toren b8; Pionnen a7, b7, c7, d7, e7, f7, g7, h7,
i7.
Stukken
Shogi stukken zijn platte onregelmatige vijfhoeken gemaakt van hout of plastic. Een `kanji' symbool is gedrukt bovenop elk stuk; dit geeft aan welk type stuk het is in het begin van het spel. De meeste stukken, behalve de koning en de gouden generaal hebben ook een kanji symbool gedrukt op hun onderkant. Dit tweede symbool is meestal rood van kleur en geeft het stuk in gepromoveerde toestand aan. Gedurende het spel is soms de bovenkant en soms de onderkant zichtbaar: hieraan kan men zien of het stuk al dan niet gepromoveerd is.Niet-gepromoveerde stukken
De Koning zet
net als een koning uit het standaard schaakspel: één vakje in een willekeurige richting. De eigenlijke naam
van de koning is `juwelen generaal'.
De Gouden Generaal zet één veld vertikaal, horizontaal, of diagonaal vooruit, d.w.z. de gouden generaal kan in alle richtingen gaan behalve diagonaal achteruit. Een diagram kan op de volgende (Engelstalige) webpagina gevonden worden:
Gold General.
De Zilveren Generaal zet één veld diagonaal, of recht vooruit, d.w.z., de zilveren generaal kan in
alle richtingen behalve horizontaal of recht achteruit gaan. Een diagram kan op de volgende (Engelstalige) webpagina gevonden worden:
Silver General
Het Paard kan een paardensprong doen, maar zijn mogelijkheden zijn veel beperkter dan die van het paard van het gewone schaakspel. In plaats van acht richtingen kan het Shogi-paard maar twee richtingen op. Een paardensprong van een paard uit Shogi bestaat altijd uit één veld recht vooruit en dan één veld diagonaal vooruit. Zo kan een wit paard op d5 bijvoorbeeld gaan naar c7 of naar e7. Het paard kan springen over bezette velden, net als het paard uit gewoon schaken. Een diagram kan gevonden worden op de volgende webpagina (Engelstalig):
Honorable Horse.
De Lans zet als een Toren, maar alleen recht vooruit. Zonder promotie blijft de lans dus altijd op dezelfde
kolom. Zie ook:
Lance (Engelstalig).
De Loper zet als een loper uit het gewone schaakspel.
De Toren zet als een toren uit het gewone schaakspel. De eigenlijke naam van de Toren laat zich
vertalen als `vliegende strijdwagen'.
De Pion gaat één veld recht vooruit. De pion in Shogi slaat net zoals hij gaat, net als
alle andere Shogi-stukken.
Gepromoveerde stukken
De Zilveren Generaal promoveert tot Gouden Generaal. Het symbool hier laat een tot Gouden Generaal
gepromoveerde Zilveren Generaal zien. Dit symbool staat dus op de achterkant van het stuk waar op de voorkant de Zilveren Generaal staat.
Het Paard promoveert tot Gouden Generaal. Het symbool hier laat een tot Gouden Generaal gepromoveerde Paard zien.
Ook de Lans promoveert tot Gouden Generaal. Het symbook hier laat zo'n gepromoveerde Lans zien.
De Pion promoveert eveneens tot Gouden Generaal. Het symbool hier toont zo'n gepromoveerde Pion.
De Toren promoveert tot Drakenkoning. De Drakenkoning heeft de gecombineerde zetten van Koning en Toren: het kan dus één vakje in een willekeurige richting gaan, of als een toren: een willekeurig aantal vakjes horizontaal of vertikaal in een rechte lijn zonder te springen.
Voor een diagram, zie de volgende Engelstalige webpagina:
Dragon King.
Het symbool toont deze Drakenkoning.
De Loper promoveert tot Drakenpaard. Het Drakenpaard heeft de gecombineerde zetten van Loper
en Koning: het kan dus één vakje in een willekeurige richting gaan, of als een loper: een willekeurig aantal vakjes diagonaal zonder te springen. Het symbool hier toont het Drakenpaard. Voor een diagram zie:
Dragon Horse (Engelstalig).
Opmerking
De Koning en de Gouden Generaal kunnen niet promoveren.Regels
- Met het tossen van een pion wordt besloten welke speler eerst zet.
- Het doel van het spel is het matzetten van de koning van de tegenstander.
- Het is verboden om eeuwig schaak te geven. De speler die schaak geeft moet dit afbreken.
- Promotie gaat als volgt:
- Een ongepromoveerd stuk gaat naar een veld in een promotiegebied; d.w.z. naar een veld in de laatste drie rijen aan de kant van het bord van de tegenstander. Als het stuk promoveert wordt het omgedraaid en het symbool aan de andere kant wordt getoond.
- Een speler mag beslissen om de promotie uit te stellen: wanneer het mogelijk is om met het stuk in ongepromoveerde toestand nog een zet te doen, dan hoeft de speler niet te promoveren.
- Stukken die in ongepromoveerde toestand niet meer kunnen zetten moeten promoveren. Zo moet een pion of lans op de 9e rij promoveren, en moet een paard die naar de 8e of 9e rij gezet wordt promoveren.
- Wanneer een stuk geslagen wordt, verliest het zijn promotie.
- Wanneer een stuk geparachuteerd wordt in het promotiegebied (de laatste drie rijen) dan mag het niet promoveren tegelijk met het parachuteren: het stuk kan alleen promoveren met een latere gewone zet. (Zie hieronder.)
- Parachuteren gaat als volgt:
- Wanneer een speler een stuk slaat, dan komt het bij zijn reservetroepen: het kan het stuk in een latere zet parachuteren.
- Een geslagen stuk uit de reservetroepen kan worden geparachuteerd: hierbij wordt het gezet op een leeg veld om daarna als een stuk van de speler zelf te worden gebruikt.
- Het parachuteren telt als een zet.
- Een pion mag niet worden geparachuteerd op een kolom waar de speler al een niet-gepromoveerde pion heeft.
- Geen stuk mag worden geparachuteerd op een veld waar het onmogelijk is om te zetten: een paard mag bijvoorbeeld niet op de 8e of 9e rij gezet worden.
- Men mag niet mat zetten door het parachuteren van een pion. Een koning kan wel schaak gegeven worden door een pion, maar dus alleen als dit niet betekent dat de koning dan ook mat staat.
Oorspronkelijk in het Engels geschreven door Hans Bodlaender. Bewerkt door John William Brown, en daarna werden veranderingen doorgevoerd door David Howe. Vertaald in het Nederlands door Hans Bodlaender. De plaat van de beginopstelling is gezonden door Katsutoshi Seki, met behulp van software gemaakt door Yoshikazu Kakinoki. Dank aan Ivan A Derzhanski voor correcties over de informatie over het woord Shogi.
WWW page gemaakt: 5 oktober 2003.